آشنائی با عید خاونکار، (یارسان و اهل حق)

جشن خاونکار بزرگترین جشن طریقت یارسان است که براساس تقویم کردی (حدودا آبان ماه خورشیدی) برگزار می شود

وجه تسمیه و نامهای دیگر جشن خاونکار خاوندکار، خاوندگار، خداوندگار، عید یاران، عید یارسان، جشن مرنو، جشن غار نو، جشن مرنوه، ایام مرنو ، جشن پادشاهی ، مال پادشاهی ، عیدله یارون (به زبان لکی) ، ئيده گي ياري (به زبان کردی) کلمه ی خاوندکار یک کلمه ی کوردی و به معنای صاحب همه چیز یا صاحب جهان است که یکی از اسامی سلطان سهاک نیز می باشد.

دلیل برگزاری جشن خاونکار سلطان سهاک (سید اسحاق برزنجه ای، سلطان حقیقت ، صاحب کرم) بنیانگذار ‌دین یارسان یا دین یاری است، سلطان سهاک در قرن هفتم و پس از معرفی مسلک یارسانی مورد مخالفت اطرافیانش قرار می گیرد و به همین دلیل سلطان سهاک به همراه سه تن از يارانش به نام‌های داود، بنیامین و پیرموسی به سمت هورامان مهاجرت می کنند اما در مسیر مورد هجوم طايفه‌ی چيچک قرار گرفته و به مدت سه روز در غاری بنام؛ نوه پناه می‌گیرند. در روز سوم و پس از رهایی از غار و سه روز گرسنگی ، بانویی کهنسال با غذایی مرکب از برنج و خروس پخته که در میان نانی پیچیده شده است، از آنها پذیرایی می کند. برخی می گویند آن بانوی کهنسال مادر سلطان سهاک، خاتون دایراک ملقب به خاتون رمزبار یا رزبار بوده، کتاب مقدس یارسان ها سرانجام نام دارد؛ به گویش کردی هورامی است و سرودها ، نیایش‌ها ، ادعیه ، آداب و رسوم مذهبی و مسلکی و نذر و نیاز و قربانی‌ها را در برمی‌گیرد و بیشتر مطالب آن سینه به سینه منتقل شده ‌است .

زمان برگزاری جشن خاونکار

براساس گاه‌شماری کردی گرمسیری سلطانی جشن خاونکار در آغاز زمستان کوردي برابر آبان ماه خورشیدی برپا می‌شود (از دوازدهم تا چهاردم سفیدی ماه در چلە زمستان کوردی) یا ماه گلاویژ و این تقویم متغییر است. ایام مرنو یا جشن خاونکار در سال ۱۴۰۰ از ۲۶ آبان ماه تا ۲۹ آبان ماه برگزار می شود. شب اول، شب نیت است و ۲۷ آبان ماه روز اول خاونکار ، ۲۸ آبان ماه روز دوم خاونکار و روز ۲۹ آبان عید خاونکار می باشد. (ایام مرنو یا جشن خاونکار در سال ۱۳۹۹ از ۷ آبان ماه تا ۱۰ آبان ماه بود).

مکان برگزاری جشن خاونکار

این چشن در تمامی مناطق و منازل اهل حق نشین برگزار می شو اما جشن روز آخر خاندان خاموشی در شهرستان دالاهو ، بخش‌گهواره، روستای توتشامی ، تکیه حضرت حیدری (آسی براکه) است

آیین ها و مراسمهای جشن خاونکار ؛ یارسان ها و اهل حق در شب اول ایام مرنوه یا ایام خاونکار نیت می کنند و در این نیت طلب خیر و برکت دارند . علاوه بر مقدس بودن انار نزد پیروان دین یاری از این میوه بیشتر از سایر میوه ها در مراسم دعا استفاده می شود، علاوه بر آن شب سوم با قربانی کردن خروس و تشکیل جم مراسم روزه داری را به پایان می رسانند (گرفتن روزه در سه روز اول ایام ، برای پیروان دین یاری واجب است) امروزه یارسانیان در پایان روز سوم و در هنگام شب به ازای هر خانواده يک عدد خروس آب‌پز شده، يک من برنج دم كشيده و نانی مخصوص كه به آن (گِرده و کولیره) می‌گويند را از قبل حاضر نموده سپس مردی از سادات یارسان (اهل‌حق) کە شرایط جم نشینی را دارد، بايد بر اين نذر كه به گوشت آن «نواله یا نویچه» و به آب آن «شوروا یا شوربا» گفته می‌شود دعا بخواند .

با آمدن سيد یارسانی ، جمعی از مردان يار دور هم حلقه می‌زنند و جمعی را تشکیل می‌دهند که به اصطلاح به آن «جم» می‌گویند. كسانی كه گرد این حلقه می‌نشينند بايد سرسپرده‌ی آيين ياری باشند، سبيل‌شان مهر باشد، بر سر كلاه بگذارند و كمر خود را ببندند. اکثر مردم در ایام جشن خاونکار با رفتن به تویشامی به زیارت تکیه حضرت حیدری می روند و با رهبر و پیشوای یارسان، آسید نصرالدین حیدری ملاقات می کنند و متقابلا عید خاونکار را به همدیگر تبریک میگویند و سپس از آنجا به زیارت دیگر مکان های مقدس یارسان نیز می روند. در این جشن دعا و تنبورنوازی و خواندن سرودهای دینی به زبان کوردی انجام می شود. زیبایی این جشن در تنبورنوازی و کلام‌خوانی گروهای متعدد به طور شگفت‌انگیزی خیره کننده و گوش‌نواز است. البته امسال با توجه به شرایط کرونا چنین مراسمی برگزار نخواهد شد.

نکته) تراشیدن یا کوتاه کردن سبیل برای اهل حق، ممنوع و گناهی بزرگ است به سبب مقدس بودن سبیل، تارهای جدا شده از آن را باید در جایی محفوظ نگاه داشت.

لینک منبع