دو زبانگی چیست و فرد دو زبانه کیست؟

"دو زبانگی" پديده‌ای است که در آن فرد به زبان ديگری غير از زبان مادری خود آموزش می‌بيند. زبان مادری اولين زبان آموخته شده توسط فرد است، زبانی که فرد بدان تکلم می‌کند، با آن رشد می‌يابد و عناصر فرهنگی و اجتماعی محيط خود را توسط آن دريافته، لمس کرده و با آن هويت می‌يابد. اما در بسياري از کشورها و از جمله کشور ایران، زمانی که کودک به سنی می‌رسد که بايد تحت آموزش رسمی قرار گيرد، با زباني غير از زبان مادری خود و با زبانی که در سراسر کشور به عنوان زبان رسمی شناخته شده و از لحاظ نظام آوايی- واژگانی و دستوری متفاوت از زبان مادری اوست، آموزش می‌بيند و از اين مرحله است که پديده "دو زبانگی" مطرح می‌شود. بنابراين، فرد "دو زبانه" به فردی اطلاق می‌شود که از زمان آغاز آموزش رسمی، با زبان ديگری که در کشور عموميت يافته و در حکم زبان دوم می‌باشد، آشنا شده و آموزش می‌بيند.

در یک نوع طبقه بندی "دوزبانه"بودن را به دو دسته طبیعی (برابر) و آموزشی (نابرابر) تقسیم بندی می‌کنند. در "دو زبانگی" برابر فرد از آغاز تولد در یک خانواده و جامعه "دو زبانه" زندگی می‌کند و در هر دو زبان هم شفاها و هم کتبا قادر به برقراری ارتباط است. در "دو زبانگی" نابرابر، آموزش فرد پس از یادگیری زبان مادری به صورت شفاهی، به دلایل آموزشی یا فرهنگی با یک زبان دیگر تماس می‌یابد و "دو زبانه" می‌شود. "دو زبانگی" کشور ایران از این نوع "دو زبانگی" است.

آموزش در مدرسه تا سن ۱۲ سالگی فقط و فقط بایستی به زبان مادری باشد و بعد از این سن بایستی زبان‌های دیگر در برنامه آموزشی فراگیران قرار گیرد. "یوهان آموس کومنیوس" که به عنوان پدر آموزش و پرورش نوین در دنیا شناخته شده است، در نیمه دوم قرن ۱۷ اصولی را برای آموزش و پرورش و یادگیری عنوان کرد که آموزش و پرورش امروزی در دنیا از آن تبعیت می‌کند. وی اعتقاد داشت که کودکان را بایستی با شناخت و بینش اجسام آشنا کرد. یعنی معانی مستقیم اشیا و اجسام را به کودکان آموخت و در این مسیر همواره بر ضرورت استفاده از زبان مادری تاکید می‌کرد. وی اعتقاد داشت که آموزش تا سن ۱۲ سالگی بایستی فقط و فقط به زبان مادری باشد و از این سن به بعد است که آموزش به زبان‌های دیگر می‌تواند در برنامه آموزشی فراگیران قرار گیرد و آموزش زبان‌های دیگر نه از روی دستور زبان بلکه از طریق خواندن متون انجام گیرد. "کومنیوس" بر استفاده از عکس و تصویر در آموزش زبان تاکید می‌کرد. بدین ترتیب که ابتدا کودک با مفهومی که با آن آشنا است ارتباط برقرار می‌کند و سپس طریقه نوشتاری آن مفهوم را به آن پیوند می‌دهد و آن مطلب را درک می‌کند.

در کشور ایران کودکان فارس زبان تا سن ۱۲ سالگی فقط و فقط به زبان مادری خود آموزش می‌بینند و از این سن به بعد است که آموزش زبان عربی و انگلیسی در برنامه درسیشان گنجانده می‌شود، اما در مناطق "دو زبانه" ایران وضع بسیار متفاوت و آشفته است. یک کودک شش ساله غیرفارس از همان اولین روز تحصیل بایستی با زبانی غیر از زبان مادری خود تحت تعلیم قرار بگیرد.

نویسنده: آوین مصطفی زاده

لینک منبع