زبان نامادری و افت تحصیلی!

مریم دانشگر، عضو هیئت علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، در مقاله ای تحت عنوان «با مهر «مهر» را دریابیم؛ در احوال زبان فارسی و مسئله دوزبانگی» که در خبرنامه گروه آموزش زبان فارسی فرهنگستان به چاپ رسیده به این موضوع پرداخته است.

دانشگر دو زبانه بودن را یکی از فرصت های یادگیری برای کودکان این مناطق می داند؛ فرصتی که گاه در ایران به تهدید تبدیل می شود. او در این رابطه می نویسد: «در کنار زبان فارسی، به عنوان زبان اصلی آموزش رسمی در همه مدارس و دانشگاه ها، حضور زبان ها و گویش های متعدد محلی که جمعیت زیادی از اقوام ایرانی را تحت پوشش خود قرار داده است، امتیاز ارزشمندی است که کشور ما از آن برخوردار است. امروزه به ندرت می توان کشوری را سراغ داشت که لااقل بخشی از جمعیت آن به دو یا جند زبان تکلم نکنند. مسئله دوزبانه یا چندزبانه بودن کودکان در شروع تحصیل، از مسائل فراگیر جهانی است که در تمامی کشورهای دنیا مورد توجه قرار گرفته و حتی امروزه به عنوان امتیازی مثبت در یادگیری مطرح شده است. دو زبانه ها در تعاملات زبانی از راهبردهای ارتباطی پیشرفته استفاده می کنند، در یادگیری کلمات جدید توانمندتر هستند و در کنش های هوشی برتر از یک زبانه ها عمل می کنند. اما برای رسین به این مرحله یعنی مرحله تبدیل دو یا چند زبانگی کودکان از یک معضل آموزشی به یک امتیاز مثبت و فرصت آموزشی، مسیری پرپیچ و خم پیموده شده است. در صورت نداشتن برنامه ریزی دقیق زبانی برای آموزش صحیح، وجود این گویش ها و زبان ها سبب اختلال در یادگیری کودکان می شود، اختلالی که دامنه فراگیری آن معمولاً دوران نوجوانی و بزرگسالی ایشان را نیز تحت الشعاع قرار می دهد. این اتفاقی است که متاسفانه در کشور ما رخ داده است. هر چند در ایران دو یا چند زبانگی به عنوان یک مسئله نظام آموزشی به رسمیت شناخته شده، دلایلی مانند زمان طولانی حصول نتیجه شبب شده است که با وجود تلاش های متعدد، اکنون نیز طرح آن به عنوان یک مشکل آموزشی ضروری باشد، مشکلی که سرنخ اصلی آن به زبان رسمی و تسلط نیافتن بر آن، گره می خورد».

دانشگر در ادامه این مقاله، به بررسی و مقایسه نمرات دانش آموزان در مناطق دوزبانه با مناطق یک زبانه می پردازد. نویسنده با نگاهی به نتایج نمرات امتحانات نهایی دانش آموزان کشور، به این نتایج دست یافته است: «مقایسه ها نشان می دهد ضعیف ترین نتایج تحصیلی به مناطق و استان های دو زبانه تعلق دارد. در یک بررسی نمرات نهایی درس های زبان فارسی و ادبیات فارسی استان های مختلف مقایسه شده اند، استان هایی خوزستان، لرستان، کهگیلویه و بویراحمد و کردستان ضعیف ترین نتایج را داشته اند و در مقابل استان های یزد، خراسان جنوبی و اصفهان به بالاترین امتیاز دست یافته اند. تفاوت میان پایین ترین و کمترین امتیاز نیز میزان قابل توجهی است؛ 63 امتیاز در مقابل 596 امتیاز، به راستی که تفاوت از زمین تا آسمان است».

«مقایسه دیگری انجام می دهیم. میان خروجی دانش آموزان کلاس سوم راهنمایی در سال تحصیلی 89-90 با همان دانش آموزان که طبیعتاً پس از سه سال در سال 92-93 به کلاس سوم دبیرستان رفته و قرار است دیپلم بگیرند. نتایج نشان می دهد کاهش آمار دانش آموزان، از پایه سوم راهنمایی به پایه سوم دبیرستان، در تهران با پنج درصد، در خوزستان با 11 درصد، در لرستان با 14 درصد و در کردستان با 16 درصد همراه بوده است. تفسیر عددی این کاهش معادل است با حدود هفت هزار و 500 نفر از دانش آموزان استان خوزستان و حدود سه هزار و 500 نفر از دانش آموزان استان کردستان که بعد از گرفتن مدرک سوم راهنمایی، به دلایلی تحصیل خود را کامل نکرده و حتی دیپلم نگرفته اند».

آموزش زبان دوم در دیگر کشورها عموماً از دوران ابتدایی آغاز می شود و بسیاری از کارشناسان بر این باورند که کودکان در این سنین، می توانند مهارت های زبانی زبان دوم را بیاموزند، اما مسئله اینجاست که در ایران، این موضوع هنوز به عنوان یکی از موضوعات اساسی و مسائل مهم در نظر گرفته نشده است. از این رو برخی از کارشناسان بر این باورند که ورود چنین کودکی به مدرسه، یک حادثه ناگوار برای او تصور می شود که تأثیر منفی در پیشرفت تحصیلی، رشد اجتماعی و عاطفی او خواهد داشت و همین موضوع سبب فاصله گرفتن کودک از مدرسه و سیستم آموزشی کشور می شود.

لینک منبع